«Ομότιμο κίνημα» κοινωνικής καινοτομίας

Αναδημοσιεύουμε τη συνέντευξη του Βασίλη Κωστάκη στη σημερινή Ελευθεροτυπία για το Ομότιμο Μανιφέστο και το κίνημα που αναδύεται. 

Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ g.kiousis@eleftherotypia.net

Τα έργα ελεύθερου λογισμικού (π.χ. Linux, Mozilla ή Libre Office), η εγκυκλοπαίδεια Wikipedia, τα νομικά εργαλεία κατοχύρωσης και διάθεσης πνευματικών δημιουργημάτων όπως οι άδειες Creative Commons, οι διαδικτυακές κοινότητες ανοικτού σχεδιασμού, οι κολεκτίβες των «hackerspaces», τα πάγκοσμια κινήματα για ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση λαμβάνουν χώρα την ίδια στιγμή σε παγκόσμια και τοπική κλίμακα.

Η αλλαγή συμβαίνει τώρα. Στην κυκλική κοινωνία η ομότιμη δημιουργία συνδημιουργεί το μέλλον. Με τα κοινά της πληροφορίας misc: FRANCISCO SECOΤι κοινό έχουν όλα αυτά; Ο Βασίλης Κωστάκης, 27 ετών, πολιτικός οικονομολόγος και επιστημονικός συνεργάτης πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων, και συγγραφέας του «Ομότιμου μανιφέστου» (Βορειοδυτικές εκδόσεις) μας εξηγεί τι είναι το ομότιμο κίνημα που δημιουργεί τον κόσμο που θέλει μέσα στον κόσμο που θέλει να ξεπεράσει.

- Γιατί «ομότιμο»;

«Εμπνευσμένο από τα ομότιμα (Peer-to-Peer) δίκτυα, π.χ. το ίδιο το Διαδίκτυο, και τον τρόπο διάδοσης της πληροφορίας μέσα σε αυτά, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια σχέση ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς. Η δυναμική αυτής της σχέσης (όπως έλεγε και μια παλιά συμβουλή: "από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του") είναι που καθιστά το ομότιμο κίνημα τόσο ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης».

- Πώς ξεκίνησε;

«Ξεπήδησε από την ευρεία διαθεσιμότητα βασικών μέσων παραγωγής της πληροφορίας, όπως είναι ο προσωπικός υπολογιστής και το Διαδίκτυο. Για πρώτη φορά στην ιστορία τόσο πολλοί άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε τέτοιας σημασίας μέσα παραγωγής, κάτι που έχει οδηγήσει στην ανάδειξη νέων συνεργατικών μοντέλων. Το ομότιμο κίνημα έχει, λοιπόν, ως αφετηρία την πληροφορία, δηλαδή την παραγωγή δεδομένων, γνώσης, πολιτισμού».

- Τι αξιοσημείωτο έχει;

«Είναι λογισμικό (αφορά λειτουργικά λογισμικά, προγράμματα επεξεργασίας κειμένων, φυλλομετρητές, προγράμματα σχεδιασμού κ.ά.) που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αντιγραφεί, μελετηθεί, τροποποιηθεί και αναδιανεμηθεί χωρίς περιορισμό».

- Προϊόν κοινωνικής καινοτομίας και επικοινωνίας;

«Βεβαίως, άνθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους, από διάφορα μέρη του κόσμου, επικοινωνούν, μοιράζονται κοινούς στόχους, συνεργάζονται και φέρνουν εις πέρας περίπλοκα, καινοτόμα εγχειρήματα, τους καρπούς των οποίων μοιράζονται ελεύθερα».

- Αν κάποιος ιδιοποιηθεί ό,τι έχει παραχθεί ομότιμα;

«Για την περαιτέρω αναβάθμιση αλλά και την προστασία της αξίας που παράγεται έχει δημιουργηθεί ένα νέο νομικό πλαίσιο ιδιοκτησίας, όπως οι άδειες General Public Licenses ή οι άδειες Creative Commons, που θωρακίζουν και διασφαλίζουν την "ανοικτότητα" των παραγόμενων πόρων προσαρμοζόμενες στις απαιτήσεις του εκάστοτε δημιουργού ή της κάθε κοινότητας».

- Τι να περιμένουμε;

«Αντικείμενα υψηλής τεχνολογίας, όπως ο μικροϋπολογιστής Arduino, ο τρισδιάστατος εκτυπωτής RepRap, το αυτοκίνητο Wikispeed ή τα εργαλεία του εγχειρήματος Open Source Ecology, αποτελούν υλικές εκφράσεις ομότιμα παραγόμενης πληροφορίας. Και με την επικείμενη ευρεία διαθεσιμότητα τεχνολογιών τοπικής, υλικής παραγωγής, όπως είναι η τριδιάστατη εκτύπωση, νέοι δρόμοι ανοίγουν για το ομότιμο κίνημα».

- Η τρισδιάστατη εκτύπωση;

«Αποτελεί μία πολλά υποσχόμενη τεχνολογία αποκεντρωμένης υλικής παραγωγής. Πρόκειται για μια τεχνική προσθετικής κατασκευής και όχι "αφαιρετικής" όπως είναι, π.χ., η κατασκευή ενός γλυπτού με σμίλη και σφυρί. Με λίγα λόγια, αποτελεί μια τεχνική που δημιουργεί αντικείμενα στρώμα στρώμα, βασισμένη σε τρισδιάστατα σχεδιασμένα μοντέλα».

- Πού χρησιμοποιούνται;

«Τα τελευταία χρόνια οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται από την αεροναυπηγική μέχρι τη βιομηχανία της υγείας, για την κατασκευή λειτουργικών, εξατομικευμένων προϊόντων, όπως για παράδειγμα ένα περίπλοκο ανταλλακτικό ή ένα οστικό μόσχευμα. Οι χαμηλού κόστους τρισδιάστατοι εκτυπωτές, όπως είναι ο RepRap (προϊόν ομότιμης παραγωγής), έχουν δώσει την ευκαιρία σε χομπίστες και ερευνητές να πειραματίζονται, να σχεδιάζουν, να παράγουν λειτουργικά αντικείμενα: από ένα δαχτυλίδι μέχρι μια ανεμογεννήτρια».